Το όραμα του αρχιτέκτονα – ψαριού

Eπιµέλεια: MITSILA από το Πράσινο Ποντίκι
Ο Ζακ Ρουζερί δεν αυτοσυστήνεται ως αρχιτέκτονας, αλλά ως µισός άνθρωπος και µισό ψάρι… Και όχι βέβαια τυχαία, αφού ο κορυφαίος Γάλλος αρχιτέκτονας είναι εξπέρ της θαλάσσιας δόµησης, είναι ο επιστήµονας που οραµατίζεται, σχεδιάζει και κατασκευάζει κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και θέλει να συνδέσει το όνοµά του µε τις πρώτες υποθαλάσσιες πόλεις.
Η έµπνευσή του πηγάζει από τη συστηµατική µελέτη θαλασσίων ειδών, όπως οι ιππόκαµποι και οι µέδουσες, αλλά και από τη µελέτη των παγόβουνων και των διαστηµοπλοίων της ΝΑΣΑ.

Ο θαλάσσιος δορυφόρος
Ο Ζακ Ρουζερί, αν και ασχολείται εδώ και τριάντα χρόνια µε τον σχεδιασµό οικισµών µέσα στη θάλασσα, έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό όταν παρουσίασε το όραµά του για τη δηµιουργία του πρώτου θαλάσσιου δορυφόρου, του «Sea Orbiter», που θα βοηθήσει στην ανακάλυψη άγνωστων µέχρι σήµερα θαλασσίων ειδών αφού θα έχει τη δυνατότητα να συλλέξει στοιχεία για τη βιολογία των ωκεανών από σημεία που οι επιστήμονες δεν έχουν μπορέσει μέχρι σήμερα να προσεγγίσουν.
Tο «Sea Orbiter» μοιάζει με γιγάντιο ιππόκαμπο, θα έχει ύψος 51 μέτρων, εκ των οποίων μόλις το ένα τρίτο θα βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ θα ισορροπεί σε καρίνα διαμέτρου10 μέτρων.
Ο θαλάσσιος δορυφόρος δεν θα είναι «καρφωμένος» στη θάλασσα, αφού θα μπορεί να μετακινείται (αλλά μόνο με τη βοήθεια των θαλασσίων ρευμάτων και των ανέμων), ενώ θα μπορεί να φιλοξενήσει 18 επιστήμονες, οι οποίοι επί τρεις μήνες δεν θα χρειάζεται να πιάσουν λιμάνι για ανεφοδιασμό.
Πριν από τρία χρόνια ο γάλλος αρχιτέκτονας ολοκλήρωσε τη μακέτα του «Sea Orbiter» που είχε ύψος 3,5 μέτρακαι η οποία υποβλήθηκε σε εξαντλητικές δοκιμές επί έξι μήνες σε ειδική δεξαμενή. το μεγάλο στοίχημα για τον ρουζερί ήταν εάν η κατασκευή του θα άντεχε σε ισχυρές καταιγίδες και κύματα που ξεπερνούσαν τα 15 μέτρα, σε συνθήκες, δηλαδή, που θα συναντήσει κατά την περιπλάνησή της στους ωκεανούς.

Το όραμα του Ρουζερί δεν έχει καταφέρει, πάντως, μέχρι στιγμής να συγκεντρώσει την απαραίτητη χρηματοδότηση για την κατασκευή του αφού απαιτούνται συνολικά 35 εκατομμύρια ευρώ και ο γάλλος αρχιτέκτονας εκτιμάται ότι έχει συγκεντρώσει περίπου τα μισά, με αποτέλεσμα η ολοκλήρωσή του να καθυστερεί. Έτσι ενώ αρχικά υπολογιζόταν ότι θα έκανε το παρθενικό του ταξίδι το 2008, εκτιμάται ότι τελικά θα κάνει «πρεμιέρα» το καλοκαίρι του 2013, με την πρώτη αποστολή του στη μεσόγειο θάλασσα και έναν χρόνο μετά θα μπει στη μεγάλη περιπέτεια για το γκολφ στριμ, όπου ακολουθώντας το ρεύμα προς τον βορρά θα πραγματοποιήσει το μεγαλύτερο υποβρύχιο παιχνίδι όλων των εποχών.

Γλυπτά από CD

Eπιµέλεια: Mitsila από το Πράσινο Ποντίκι
O Sean Avery είναι ιδιαίτερα ταλαντούχος. Συγγραφέας παιδικών βιβλίων και ζωγράφος αποφάσισε να ασχοληθεί και µε τη γλυπτική, µεταµορφώνοντας άχρηστα υλικά, όπως χαλασµένα CD, σε έργα τέχνης.
Το αποτέλεσµα της δουλειάς του είναι πράγµατι εντυπωσιακό. Το θέµα του είναι αποκλειστικά τα ζώα και κάθε κοµµάτι της συλλογής του είναι µοναδικό αφού τα χαλασµένα CD αλλά και άλλα µεταλλικά υλικά που χρησιµοποιεί, στα χέρια του µεταµορφώνονται ιδανικά.
Τα γλυπτά έχουν όµορφα χρώµατα και εξαιρετική κίνηση καθώς ο Avery συνδυάζει διαφορετικές τεχνικές και διαφορετικά υλικά ώστε τα γλυπτά του να συνάδουν µε την έννοια της βιώσιµης τέχνης.

Η ικανότητα του Αυστραλού καλλιτέχνη να δίνει στα παλιά CD τη µορφή, για παράδειγµα, των φτερών των πουλιών και της γούνας µιας γάτας, κάνει τα γλυπτά του αξιολάτρευτα. Η ανακύκλωση – επαναχρησιµοποίηση των ψηφιακών δίσκων αποτελεί πονοκέφαλο αφού, σύµφωνα µε τα στοιχεία του WorldWatch Institute, κάθε χρόνο καταλήγουν στα σκουπίδια παγκοσµίως περισσότερα από 55 εκατοµµύρια CD που περιέχουν προγράµµατα για ηλεκτρονικούς υπολογιστές και εκατοντάδες εκατοµµύρια παλιά ή χαλασµένα µουσικά CD και DVD.
Επισηµαίνεται ότι η ανακύκλωση των CD/DVD δεν είναι εύκολη διαδικασία αφού µπορεί να γίνει µόνο από εξειδικευµένες εταιρείες ανακύκλωσης ηλεκτρονικού εξοπλισµού. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι, για παράδειγµα, στη χώρα µας δεν θεωρείται υποχρέωση η συλλογή και ανακύκλωσή τους αφού δεν υπάρχει πρόβλεψη στον νόµο για την ανακύκλωση ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού υλικού.
Την ίδια ώρα, τα χαλασµένα CD/DVD περιέχουν πολύτιµες ύλες που µπορούν να επαναχρησιµοποιηθούν, όπως πολυκαρβονικό – είδος πλαστικού που παράγεται από πετρέλαιο ή φυσικό αέριο -, λάκα, βωξίτη, αλουµίνιο και χρυσό. Τα υλικά αυτά εάν ανακτηθούν, επαναχρησιµοποιούνται στην αυτοκινητοβιοµηχανία και ως πρώτες ύλες για την παραγωγή πλαστικού.
Στη χώρα µας υπάρχει µόνο µια εταιρεία, η Ανακύκλωση Α.Ε., µε έδρα την Κοµοτηνή, που εξειδικεύεται στην επεξεργασία και ανακύκλωση / αναγέννηση πλαστικών υλών και ψηφιακών δίσκων. Η παραγωγική της δυναµικότητα είναι πάνω από 500 τόνοι τον χρόνο.

Homo Delphinus, homo balaena

Της Ιριάννας Λιανάκη – Δεδούλη από το Πράσινο Ποντίκι

Από όλα τα θαλάσσια θηλαστικά σίγουρα τα δελφίνια κατέχουν µια ξεχωριστή θέση στην καρδιά µας. Αξιολάτρευτοι συνταξιδιώτες, πρωταγωνιστές σε αφηγήσεις ναυτικών και ντοκιµαντέρ, καταφέρνουν συχνά µαζί µε τις φάλαινες να τραβούν την προσοχή µας. Με κάποιον τρόπο, ακόµα και εάν δεν γνωρίζουµε, διαισθανόµαστε ότι µε αυτά τα πλάσµατα µοιραζόµαστε κοινά χαρακτηριστικά.
Τα έχουµε βαφτίσει «πανέξυπνα», αναγνωρίζοντας στη συµπεριφορά τους χαρακτηριστικά θεωρούµενα ως κατεξοχήν ανθρώπινα, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που άνθρωπος και θαλάσσια θήλαστικά καταφέρνουν να επικοινωνήσουν µε έναν µοναδικό τρόπο.
Έτσι, δεν είναι καθόλου τυχαίο που στην επιστηµονική κοινότητα πληθαίνουν οι φωνές που υποστηρίζουν ότι τα δελφίνια πρέπει να χαρακτηριστούν «µη ανθρώπινα πρόσωπα» – «non human persons» – µε εγγενή δικαιώµατα στην ύπαρξη και την ελευθερία.
Μάλιστα, κατά την ετήσια συνάντηση της Αµερικανικής Ένωσης για την Πρόοδο της Επιστήµης (AAAS), στο Βανκούβερ, οι επιστήµονες προχώρησαν ένα βήµα παραπέρα υποστηρίζοντας την υπογραφή µιας ∆ιακήρυξης για τα δικαιώµατα των κητοειδών.
Σύµφωνα µε τους επιστήµονες, τόσο τα δελφίνια όσο και οι φάλαινες είναι αρκούντως έξυπνα, ώστε να τους αξίζει να έχουν τα ίδια δικαιώµατα µε τους ανθρώπους.

«Μη ανθρώπινα πρόσωπα»

Τι θα σήµαινε όµως η αναγνώριση στα κητοειδή αντίστοιχων µε τους ανθρώπους δικαιωµάτων; Πολύ απλά θα σήµαινε το τέλος της φαλαινοθηρίας, της σφαγής των δελφινιών, της αιχµαλωσίας τους και της χρησιµοποίησής τους σε «ψυχαγωγικά» πάρκα. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος θα έπρεπε να σταµατήσει να τα αντιµετωπίζει ως ιδιοκτησία ή εµπόρευµα. Όπως τόνισε ο καθηγητής Tom White από το Πανεπιστήµιο Loyola Marymount του Λος Άντζελες, η ηθεληµένη θανάτωση δελφινιών και φαλαινών ισοδυναµεί µε ηθεληµένη θανάτωση ανθρώπων. «Η φαλαινοθηρία δεν είναι συγκοµιδή πόρων, είναι δολοφονία» προσυπογράφει η Lori Marino, ερευνήτρια του Πανεπιστηµίου της Ατλάντα.
Στο αρχικό κείµενο της διακήρυξης – όπως αυτό είχε διαµορφωθεί τον Μάιο του 2010 – υπήρχαν οι επισηµάνσεις: «κάθε ανεξάρτητο κητοειδές έχει δικαίωµα στη ζωή», «κανένα κητοειδές δεν πρέπει να είναι αιχµάλωτο ή υποτελές, να υφίσταται βάναυση µεταχείριση ή να αποµακρύνεται από το φυσικό του περιβάλλον», καθώς επίσης και «κανένα κητοειδές δεν µπορεί να είναι ιδιοκτησία κανενός κράτους, οργανισµού, οµάδας ή ατόµου».
Στην τελευταία συνάντηση στο Βανκούβερ προστέθηκε ακόµα ότι «τα δικαιώµατα, οι ελευθερίες και οι κανόνες που ορίζονται στη διακήρυξη θα πρέπει να προστατεύονται τόσο από το διεθνές δίκαιο όσο και από τα επιµέρους εθνικά δίκαια».
Σίγουρα η υιοθέτηση αυτής της ριζοσπαστικής πρότασης προϋποθέτει έναν µεγάλο βαθµό ωριµότητας από το ανθρώπινο είδος, την οποία πιθανόν να µην έχει ακόµα κατακτήσει. Το να αναγνωρίσουµε και σε άλλα είδη δικαιώµατα, δεν περιορίζει τα δικά µας, αντιθέτως µας εξυψώνει.
Η υπέρβαση είναι δυνατή και όλοι πρέπει να παλέψουμε γι’ αυτήν.

Τα κοινά γνωρίσματα

Στην Ισλανδία φάλαινες και ψαράδες συνεργάζονται σε καθημερινή βάση. Οι φάλαινες υποδεικνύουν στα ψαράδικα πού έχει μπόλικα ψάρια για να ρίξουν τα δίχτυα τους και σε αντάλλαγμα οι ψαράδες τούς δίνουν μέρος της ψαριάς.
Χρόνια επιστημονικής έρευνας επιβεβαιώνουν ότι τόσο τα δελφίνια όσο και οι φάλαινες έχουν μεγάλους, σύνθετους εγκεφάλους και επίπεδα «αυτογνωσίας» παρόμοια με εκείνα των ανθρώπων.
Η ερευνήτρια δρ Lori Marino από το Πανεπιστήμιο της Ατλάντα υπογραμμίζει πως πλήθος ερευνών έχει δείξει πως τα κητοειδή έχουν, εάν όχι όλα, τα περισσότερα από τα ανθρώπινα γνωρίσματα, όπως η νοημοσύνη, η αυτονομία και οι κοινωνικές δεξιότητες.
«Οι βασικές τους ανάγκες είναι παρόμοιες με εκείνες των ανθρώπων: Θέλουν να παραμείνουν ζωντανά, να μην περιορίζονται, να κάνουν επιλογές, να ταξιδεύουν και να μετέχουν στην κοινωνική αλληλεπίδραση» τονίζει η ερευνήτρια.
Μάλιστα, η ίδια διεξήγαγε ένα ενδιαφέρον πείραμα, στο οποίο καταδεικνύονται τα κοινά γνωρίσματα μεταξύ ανθρώπων και δελφινιών.
Πιο συγκεκριμένα, στο εν λόγω πείραμα τα δελφίνια επέλεγαν ανάλογα με ήχους που άκουγαν – συχνά πανομοιότυπους – τον έναν από τους δύο μοχλούς που υπήρχαν, ή έναν τρίτο όταν ήθελαν να υποδείξουν ότι το τεστ ήταν πολύ δύσκολο για να απαντηθεί και προτιμούσαν να προχωρήσουν στην επόμενη ερώτηση. Σύμφωνα με τη Lori Marino, τα δελφίνια αντέδρασαν στη συγκεκριμένη κατάσταση με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που θα δρούσαν και οι άνθρωποι.
«Τα δελφίνια έχουν το δικό τους μυαλό και τις δικές τους σκέψεις» τονίζει η ερευνήτρια, εστιάζοντας παράλληλα και στην αυτοσυνειδητότητα των δελφινιών, η οποία, όπως λέει, αποδεικνύεται όταν κοιτάζονται στον καθρέφτη και μπορούν να αναγνωρίσουν το είδωλό τους.

Πέντε δισεκατομμύρια ευρώ από το ποδήλατο!

Από το Πράσινο Ποντίκι
Το EuroVelo είναι ένα πρόγραµµα της Ευρωπαϊκής Οµοσπονδίας Ποδηλατών (ECF) για την ανάπτυξη ενός δικτύου υψηλής ποιότητας ποδηλατικών διαδροµών που να συνδέει όλη την Ευρώπη. Οι διαδροµές µπορούν να χρησιµοποιηθούν από τουρίστες καθώς και από τον τοπικό πληθυσµό που κάνει τις καθηµερινές µετακινήσεις του µε ποδήλατο. Το EuroVelo αποτελείται σήµερα από 14 δροµολόγια και προβλέπεται ότι το δίκτυο θα έχει ουσιαστικά ολοκληρωθεί µέχρι το 2020.
Το EuroVelo µπορεί να προσφέρει, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις, 5 δισ. ευρώ κάθε χρόνο στην οικονοµία της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχοντας ένα ποιοτικό και βιώσιµο τουριστικό προϊόν. Ήδη ψηφίστηκε από την ολοµέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 15 ∆εκεµβρίου ότι το EuroVelo θα πρέπει να περιλαµβάνεται στο ∆ιευρωπαϊκό ∆ίκτυο Μεταφορών ∆Ε∆-Μ (ΤΕΝ-Τ) απαντώντας στην Ευρωπαϊκή Λευκή Βίβλο της Επιτροπής για τις µεταφορές. Με αυτό τον τρόπο, η ολοµέλεια επιβεβαίωσε τη θετική ψήφο της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισµού.
Στην Ελλάδα τη λειτουργία του Εθνικού Συντονιστικού Κέντρου για το EuroVelo ανέλαβε η Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης, που προετοιµάζει µαζί µε τον δήµο τη διοργάνωση πανελλήνιας ποδηλατικής συνάντησης και συνεδρίου την άνοιξη του 2012 στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Νεολαίας.

To ροζ συννεφάκι

Της Βάλιας Μπαζού Πράσινο Ποντίκι Απριλίου

Εάν κάποιος έχει την υποµονή και τον χρόνο να παρακολουθήσει οµιλίες υπουργών στη Βουλή, θα νοµίσει προς στιγµήν ότι ζει στην Ντίσνεϊλαντ. Ότι ζει σε µια χώρα που, αλλάζοντας απλώς τα καρέ, θα γίνει όµορφη και πολύχρωµη. Θα συναντηθεί µε την αισθητική, θα βρει τη θέση στο περιβάλλον, θα γί­νει συνώνυµη µεγάλων οραµάτων…
Για παράδειγµα, η οµιλία του ανα­πληρωτή υπουργού ΠΕΚΑ Νίκου Σηφουνάκη κατά τη συζήτηση του νοµοσχεδίου «Νέος Οι­κοδοµικός Κανονισµός». Ιδού ένα απόσπασµα: «Θεσµοθετούµε σή­µερα ένα µέρος νέου πλαισίου του ‘‘Οικοδοµείν’’ για το µέλ­λον, για το ανθρωπογενές περι­βάλλον, για την αύξηση του πράσινου στα ασφυκτιούντα πολεοδοµικά συ­γκροτήµατα. Θεσµοθε­τούµε κανόνες για µια σύγχρονη πόλη, για ένα σύγχρονο περιβάλλον µε σεβασµό στον ιστορικά δοµηµένο χώρο.
Θεσµοθετούµε για να αρχίσουµε επιτέ­λους στη χώρα µας να σχεδιάζουµε συλ­λογικά και συνολικά µε τους όρους και τα οράµατα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής». Η εικόνα που αποπνέει το απόσπασµα είναι ένα ροζ συννεφάκι δίπλα στο ου­ράνιο τόξο, µε υπόκρουση χαλαρωτικό ορχηστρικό… Μόνο που δεν έχει κα­µιά σχέση µε την πραγµατικότητα. Γιατί πρόκειται για µια οµιλία που δεί­χνει ότι ο οµιλητής κάνει πως αγνοεί το νοµο­θέτηµα το οποίο ο ίδι­ος υπογρά­φει.
Για παράδειγ­µα, ο Σύλλογος των Αρχιτεκτόνων βλέπει µια τελείως διαφορετική εικόνα του µέλλοντός µας… «Το νοµοσχέ­διο αγνοεί τον βασικό του ρόλο, ως πλαίσιο Πολεοδοµικών Εφαρµογών, µε απο­τέλεσµα να υιοθετεί οριζόντιες, κοινωνικά άδικες ρυθµίσεις, ασκώντας πολιτική γης επιστηµονικά έωλη και πολιτικά διαβλητή». Και ακόµα «προσεγγίζει το µείζον θέ­µα της δόµησης όχι επιστηµονικά, αλλά από τη σκοπιά της µέγιστης κερδοφορίας πάνω στη γη». Και ακόµα «εισάγει και θε­σµοθετεί τη λογική της κτηµαταγοράς στις πόλεις. (…) ∆ηµιουργεί ανισότητες ανά­µεσα στους πολίτες αυξάνοντας το χάσµα ανάµεσα σε οικονο­µικά ισχυρούς και ασθενέστερους».
Εκεί, δηλαδή, που ο Νίκος Σηφουνά­κης βλέπει µέσω του Νέου Οικοδοµι­κού Κανονισµού µια σύγχρονη πόλη, µε αύξηση του πρασίνου και αρχιτεκτονικά οράµατα, ο Σύλλογος Αρχι­τεκτόνων βλέπει τη λογική ενός κτηµατοµεσίτη. Και το άκρως περίεργο είναι ότι ο αναπληρωτής στην οµι­λία του υποστήριξε ότι «ο ΝΟΚ σ’ ένα ενοποιηµένο κείµενο εί­ναι αποτέλεσµα συνεργασί­ας των πιο έγκριτων αρχιτε­κτόνων και πολεοδόµων, της µικτής επιτροπής ΥΠΕΚΑ-ΤΕΕ και ΣΑ∆ΑΣ». Άλλα λόγια ν’ αγαπιόµα­στε…

Οι Θεσσαλονικείς διεκδικούν το νερό της πόλης τους

Της Βάλιας Μπαζού Πράσινο Ποντίκι Απριλίου

Η «Κίνηση 136» γεννήθηκε ως ιδέα το καλοκαίρι του 2011 και ήταν το αποτέλεσµα των συζητήσεων που γίνονταν όλο το προηγούµενο διάστηµα στις συγκεντρώσεις των «αγανακτισµένων» του Λευκού Πύργου στη Θεσσαλονίκη. Έπειτα από 4 µήνες διεργασιών, η Κίνηση έκανε στα τέλη Νοεµβρίου την πρώτη της δηµόσια παρουσίαση, µε το όνοµά της να προσδιορίζεται από το ποσό που θα κατέβαλλε κάθε πολίτης για τη διεκδίκηση του νερού της Θεσσαλονίκης.
Η πρωτοβουλία ανήκει στους εργαζοµένους της Εταιρείας Ύδρευσης Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ Α.Ε.), σε συλλογικότητες της πόλης και απλούς πολίτες, οι οποίοι αποφάσισαν να δράσουν εναλλακτικά προκειµένου, όπως µας επισήµανε ο Σάκης Τζάκρης, µηχανολόγος µηχανικός, µέλος της Κ136 και µέλος ∆.Σ. του Συνεταιρισµού ∆’ ∆ηµοτικής Κοινότητας ∆ήµου Θεσσαλονίκης, να µην «επιτρέψουµε σε κανένα συµφέρον, εγχώριο ή ξένο, να κερδοσκοπήσει από το νερό µας και να κάνει παιχνίδια µε τη δηµόσια υγεία και το περιβάλλον της περιοχής µας». Κι έτσι αποφάσισαν να οργανωθούν προκειµένου να συµµετάσχουν στον διαγωνισµό του Ταµείου Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του ∆ηµοσίου και να εξαγοράσουν το 40% της ΕΥΑΘ καθώς και το µάνατζµεντ της εταιρείας.
Η ιδέα τους, πρωτοποριακή για τη χώρα µας, δεν έµεινε στα χαρτιά, αλλά εδώ και πέντε µήνες λαµβάνει σάρκα και οστά προκειµένου η προσπάθεια για τη διεκδίκηση της εταιρείας και το νερού της πόλης τους να γίνει όχι µε «άσφαιρα» πυρά, αλλά µε ένα σοβαρό και µελετηµένο σχήµα.

Η ΕΥΑΘ των πολιτών

Μετά την πρώτη παρουσίαση της Κ136, όπως µας λέει ο Σάκης Τζάκρης, «ενηµερώσαµε όλους τους δηµάρχους και τα ∆ηµοτικά Συµβούλια των δήµων του πολεοδοµικού συγκροτήµατος της Θεσσαλονίκης, καθώς και µεγάλο µέρος των κοινωνικών και επαγγελµατικών φορέων. Η συντριπτική πλειοψηφία τους υποστηρίζει την κίνησή µας». Το µοντέλο που επέλεξαν για τη διεκδίκηση της ΕΥΑΘ αποφασίστηκε ύστερα από συζητήσεις µε τους πολίτες και τους φορείς της πόλης µε στόχο να εξασφαλίζει 4 βασικές προϋποθέσεις, και συγκεκριµένα:

∆ιαφάνεια στα οικονοµικά.

♦ ∆ηµοκρατική λειτουργία και διοίκηση.

♦ Μη κερδοσκοπική διαχείριση.

♦ Συµµετοχή περίπου 372.000 υδροµέτρων-νοικοκυριών, σε σύνολο, περίπου, 510.000. Όπως µας επισηµαίνει ο κ. Τζάκρης, «η ΕΥΑΘ εξυπηρετεί 6 δηµοτικές κοινότητες του ∆ήµου Θεσσαλονίκης και 11 περιφερειακούς δήµους που συγκροτούν την ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης, µε πάνω από 1 εκατ. κατοίκους. Έτσι επιλέξαµε το µοντέλο της διεκδίκησης να στηριχθεί στο εξής σχήµα:

♦ Πρωτοβάθµιοι συνεταιρισµοί ανά δήµο και δηµοτική κοινότητα του ∆ήµου Θεσσαλονίκης, οι οποίοι δηµιουργούνται µε βάση τον νόµο για τους αστικούς συνεταιρισμούς που ισχύει στην Ελλάδα.

♦ Δευτεροβάθμια Ένωση των Συνεταιρισμών σε Ανώνυμη Εταιρεία (Κοινωνική ΕΥΑΘ Α.Ε.), η οποία θα διεκδικήσει την εξαγορά του 40% και του μάνατζμεντ της σημερινής ΕΥΑΘ.

Μέτοχοι της ανώνυμης αυτής εταιρείας θα είναι οι πρωτοβάθμιοι κοινωνικοί συνεταιρισμοί ανάλογα με το μετοχικό κεφάλαιο που ο καθένας διαθέτει. Η δημιουργία της Ανώνυμης Εταιρείας κρίθηκε απαραίτητη προκειμένου να αποκλειστεί κάθε ενδεχόμενο αποκλεισμού της συμμετοχής των συνεταιρισμών στον διαγωνισμό για την εξαγορά της ΕΥΑΘ.
Μέλη των συνεταιρισμών μπορούν να γίνουν φυσικά ή νομικά πρόσωπα που μπορούν να καταβάλλουν 140 ευρώ για τη συγκρότηση του κεφαλαίου εξαγοράς της ΕΥΑΘ Α.Ε., ποσό που μπορεί να καταβληθεί εντός 14 μηνών για όσους αδυνατούν να το καταβάλουν άμεσα. Κάθε μέλος του συνεταιρισμού διαθέτει μία μόνο ψήφο, ανεξάρτητα από τον αριθμό των μερίδων που κατέχει.
Μέχρι στιγμής έχουν ιδρυθεί οι δύο πρώτοι συνεταιρισμοί, στην Δ’ Κοινότητα του Δήμου Θεσσαλονίκης και στον Δήμο Πυλαίας – Χορτιάτη, και έχει δρομολογηθεί η ίδρυση δύο ακόμη συνεταιρισμών, στον Δήμο Καλαμαριάς και στην Ε’ Δημοτική Κοινότητα του Δήμου Θεσσαλονίκης το επόμενο διάστημα.
Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο, αφού, όπως μας επισήμανε ο κ. Τζάκρης, «μια βασική δυσκολία βρίσκεται στο γεγονός ότι οι πολίτες έχουν διαμορφώσει μια αρνητική στάση και άποψη για τη λειτουργία και την κατάληξη κυρίως των αγροτικών συνεταιρισμών των προηγούμενων δεκαετιών».
Το μοντέλο προβλέπει «την ίδρυση από τους συνεταιρισμούς της ΚΕΥΑΘ Α.Ε. (Κοινωνική ΕΥΑΘ Α.Ε.) με αρχικό κεφάλαιο 10 εκατομμύρια ευρώ και στη συνέχεια διαδοχικές αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου για τη συγκρότηση του απαιτούμενου ποσού για την εξαγορά της εταιρείας».

Δύσκολος αγώνας

Το σύνθημα των μελών της Κ136 είναι ότι «το νερό δεν είναι εμπόρευμα, αλλά κοινωνικό αγαθό». Και με αυτό το σύνθημα προσπαθούν να ενημερώσουν αλλά και να παρακινήσουν τους πολίτες της Θεσσαλονίκης να συμμετάσχουν στην προσπάθεια προκειμένου να αποτραπεί η δημιουργία ενός ιδιωτικού μονοπωλίου στη θέση του κρατικού.
«Είναι εφικτό οι πολίτες να αναλάβουν τις τύχες των υποθέσεων που τους αφορούν», επισημαίνει ο κ. Τζάκρης και συνεχίζει: «και το νερό είναι το κατεξοχήν φυσικό κοινωνικό αγαθό, στο οποίο θα πρέπει να έχει πρόσβαση ο κάθε άνθρωπος ανεξάρτητα από την οικονομική του θέση».
Όπως μας επισήμανε, οι αντιδράσεις που εισπράττουν μέχρι τώρα είναι θετικές, αφού δήμαρχοι, Δημοτικά και Κοινοτικά Συμβούλια, φορείς και επιμελητήρια, έχουν ταχθεί με το μέρος τους και υποστηρίζουν με διάφορα μέσα τις προσπάθειές τους. Ρωτήσαμε τον κ. Τζάκρη εάν υπάρχει κάποια αντίδραση στη δημιουργία της Κ136 από τους λεγόμενους καθ’ ύλην αρμοδίους. Και όπως μας είπε, «έχουμε πολύ δρόμο ακόμη. Ίσως οι καθ’ ύλην αρμόδιοι, όπως τους ονομάζετε, να εκτιμούν ότι είμαστε “ακίνδυνοι” ακόμη, ίσως η αδιαφορία να είναι το πρώτο επίπεδο αντίδρασης. Από την άλλη, πολλές πολιτικές ομάδες και παρατάξεις έχουν τοποθετηθεί υπέρ αυτής της στρατηγικής διεκδίκησης της ΕΥΑΘ Α.Ε. από τους πολίτες. Εξάλλου η στρατηγική αυτή προάγει και προωθεί αυτό που ονομάζεται κοινωνική οικονομία και συνεργατική επιχειρηματικότητα».
Αυτό είναι άλλωστε και το μεγαλύτερο κέρδος από αυτή την προσπάθεια. Γιατί ακόμα κι αν τελικά δεν ευοδωθεί, θα έχει γίνει ένα πολύ σημαντικό βήμα για μια άλλη λογική διεκδίκησης με έμφαση σε νέους τρόπους αντίδρασης βασισμένους στο θετικό πρόσημο της ουσιαστικής συμμετοχής και της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Θα πληρώνουμε σαμπάνια, θα πίνουμε νερό

Της Βάλιας Μπαζού από το Πράσινο Ποντίκι Απριλίου 2012

Tην ώρα που στη χώρα µας προβάλλεται ως ανάπτυξη και ως «εργαλείο» εξόδου από την κρίση η ιδιωτικοποίηση του νερού µέσα από την πώληση ποσοστού της ΕΥ∆ΑΠ και της ΕΥΑΘ, στον υπόλοιπο πλανήτη η τάση που τα τελευταία χρόνια έχει παγιοποιηθεί είναι η επιστροφή των δικτύων ύδρευσης κα αποχέτευσης σε δηµοτικές ή κρατικές επιχειρήσεις.
Και αυτό γιατί το µοντέλο της δεκαετίας του ’80 και του ’90, που µέσω του ∆ΝΤ και της Παγκόσµιας Τράπεζας προωθήθηκε ή, καλύτερα, επιβλήθηκε για την εξαγορά των δικτύων από ιδιωτικές εταιρείες, απέτυχε παταγωδώς, µε αποτέλεσµα η νέα αντίληψη, το σύγχρονο µοντέλο για τον 21ο αιώνα να απαιτεί τη δηµοτική ή κρατική διαχείριση του νερού.
Η λογική µάλιστα της επανακρατικοποίησης ή επαναδηµοτικοποίησης δεν στηρίζεται µόνο στην αρχή ότι η διαχείριση του νερού πρέπει να είναι δηµόσια γιατί πρόκειται για δηµόσιο αγαθό, αλλά και σε καθαρά οικονοµικούς και περιβαλλοντικούς όρους, αφού αποδείχθηκε ότι η δηµόσια διαχείριση είναι προς το συµφέρον και των πολιτών και του δηµόσιου ταµείου.

Επιστροφή στο ∆ηµόσιο

Ένα άκρως ενδιαφέρον βιβλίο, που βγήκε στη δηµοσιότητα πρόσφατα «διά χειρός» του Παρατηρητηρίου της Ευρώπης των Πολυεθνικών (Corporate Europe Observatory – CEO) του Transnational Institute και του Municipal Services Project, µε τίτλο «Επαναδηµοτικοποίηση – Επιστρέφοντας το Νερό στα ∆ηµόσια Χέρια» («Remunicipalisation – Putting water back into public hands»), παρουσιάζει µε συστηµατική ανάλυση την τάση που ισχύει παγκοσµίως για την επιστροφή των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης στο ∆ηµόσιο.
Το «Πράσινο Ποντίκι» µίλησε για το θέµα µε τον Martin Pigeon, ερευνητή του CEO και εκ των συγγραφέων του βιβλίου. Όπως µας επισήµανε, «όλες οι µεγάλες δηµοτικές συµβάσεις για το νερό που βρίσκονται σε διαδικασία ανανέωσης αυτές τις µέρες στη Γαλλία, δέχονται ισχυρές πιέσεις και αυτό οδηγεί είτε απευθείας στην επαναδηµοτικοποίηση της επιχείρησης ύδρευσης, όπως για παράδειγµα στο Παρίσι, την Γκρενόµπλ, το Μπορντό, τη Βρέστη και το Χερβούργο, είτε σε ανατροπή των οικονομικών συμφωνιών σε βάρος των εταιρειών και υπέρ των πόλεων κι αυτό γιατί οι ιδιωτικές εταιρείες μειώνουν δραστικά τα περιθώρια κέρδους της για να μπορέσουν να ανανεώσουν τα συμβόλαια με τους δήμους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της εταιρείας Veolia που έχει ένα από τα μεγαλύτερα συμβόλαια στην Ευρώπη αφού καλύπτει 7 διαμερίσματα της περιφέρειας île-de-France – με εξαίρεση τον Δήμο του Παρισιού – και υποχρεώθηκε να μειώσει δραστικά τα κέρδη της για να ανανεώσει το συμβόλαιο».
Όπως επισημαίνεται, τα αίτια της αποτυχίας σε όλες τις χώρες στις οποίες εφαρμόστηκε η ιδιωτικοποίηση είναι λίγο – πολύ τα ίδια. Συγκεκριμένα, η διαχείριση των δικτύων από ιδιώτες, αντί να λύσει, δημιούργησε ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα στον τομέα της πρόσβασης των πολιτών σε καθαρό νερό. Η ιστορία αποδεικνύει ότι οι εταιρείες – κολοσσοί που λυμαίνονται παγκοσμίως τους υδάτινους πόρους αθετούσαν συστηματικά τις δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει για την κατασκευή και επέκταση των δικτύων.

Η στρατηγική των εταιρειών

Όπως μας υπογράμμισε ο Martin Pigeon, «σε γενικές γραμμές οι παραδοσιακές δημοτικές συμβάσεις για τη διαχείριση του νερού άρχισαν να γίνονται μη ελκυστικές και για τις ιδιωτικές εταιρείες γιατί τα οικονομικά δεδομένα άρχισαν να είναι προβληματικά. Στις πλούσιες χώρες διαπίστωσαν ότι είναι μεγάλο το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ της αύξησης της κατανάλωσης νερού και της πολύ μεγάλης αύξησης που παρατηρείται στα περιβαλλοντικά κόστη. Στις λιγότερο πλούσιες χώρες, οι εταιρείες άρχισαν να έχουν προβλήματα γιατί δεν μπορούσαν να αυξήσουν την τιμή του νερού σε επίπεδα που θα τους συνέφερε καθώς αυτό θα ήταν πολιτικά απαράδεκτο.
Έτσι μόνο σε αυταρχικές χώρες, όπως η Κίνα ή τα κράτη του Περσικού Κόλπου, τα συμβόλαια εξασφαλίζουν κέρδος για τις ιδιωτικές εταιρείες, αφού οι χώρες αυτές αδιαφορούν για τις αντιδράσεις των πολιτών».
Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί, οδήγησε τις εταιρείες σε αλλαγή στρατηγικής τα τελευταία χρόνια, ποντάροντας πλέον περισσότερο στον κατασκευαστικό τομέα της ύδρευσης. Όπως μας εξήγησε ο ερευνητής της CEO Marti n Pigeon, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου, η Suez, έκανε εντυπωσιακή στροφή και πλέον δεν ενδιαφέρεται για την πώληση νερού, αλλά για την πώληση υπηρεσιών ύδρευσης. Έτσι πλέον η νέα μορφή ιδιωτικοποίησης του δημόσιου αγαθού έχει άλλες μορφές εμπορευματοποίησης, όπως η πώληση υψηλής τεχνολογίας, η αγορά των δικαιωμάτων νερού καθώς και παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα.
Στο βιβλίο οι ερευνητές του CEO του ΤΝΙ επέλεξαν να παρουσιάσουν πέντε περιπτώσεις κρατικοποίησης των δικτύων ύδρευσης καλύπτοντας το πείραμα της ιδιωτικοποίησης και στις πέντε ηπείρους προκειμένου να καταγράψουν τα κοινά στοιχεία παρά τη διαφορετικότητα των περιπτώσεων. Έτσι εξέτασαν την επιστροφή του δικτύου ύδρευσης στον Δήμο του Παρισιού το 2010, στο Μπουένος Άιρες το 2006, στην πόλη Νταρ ες Σαλάμ της Τανζανίας το 2004, στην πόλη Χάμιλτον στον Καναδά το 2004 καθώς και την περίπτωση της Μαλαισίας, όπου η εθνική μεταρρύθμιση βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2006.
Η αποτυχία της πολιτικής ιδιωτικοποίησης αποτυπώνεται και στα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπου μόνο κατά το 2006 εξαιτίας της ακύρωσης συμβολαίων ή της εμφάνισης προβλημάτων σημειώθηκε μείωση της τάξης του 32% στα ιδιωτικά συμβόλαια ύδρευσης.
Επισημαίνεται ότι οι πέντε πολυεθνικές που κάνουν όλο το παιχνίδι παγκοσμίως είναι οι με έδρα τη Γαλλία Suez, Saur και Veolia Environment, ο γερμανικός κολοσσός RWE και η Agbar, ισπανική εταιρεία στην οποία σημαντικό ποσοστό κατέχει η Suez.

Η υφαρπαγή του νερού στην Ελλάδα

Όλα αυτά τα στοιχεία οδηγούν στο εύλογο ερώτηµα πώς είναι δυνατόν, τη στιγµή που η ιδιωτικοποίηση του νερού αποτυγχάνει παγκοσµίως, στη χώρα µας να έχει επιβληθεί από την τρόικα µνηµονιακή υποχρέωση για την πώληση του 40% της ΕΥΑΘ (από το 74% που κατέχει το ∆ηµόσιο) και του 27% της ΕΥ∆ΑΠ (από το 61% που βρίσκεται στα χέρια του ∆ηµοσίου) καθώς και την ανάθεση του µάνατζµεντ σε ιδιώτη.
Όπως µας επισήµανε ο Martin Pigeon, µε αφορµή την οικονοµική κρίση παρατηρείται µια νέα προσπάθεια για να ανασχεθεί το κύµα επανακρατικοποίησης των δικτύων.
Στο παιχνίδι µπήκε πλέον και η Ευρωπαϊκή Ένωση «µε τα θεσµικά της όργανα να δείχνουν ότι δεν κατανοούν την ιδιαιτερότητα του τοµέα ύδρευσης και να ασκούν ισχυρότατες πιέσεις στις χώρες που βρίσκονται στο προσκήνιο της κρίσης – Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία – προκειµένου να ιδιωτικοποιήσουν τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης».
Η πολιτική αυτή, µας εξήγησε ο ερευνητής της CEO, αποτελεί κλώνο της κυρίαρχης αντίληψης που υπήρχε τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 µε έµφαση σε µια αντιπαραγωγική προσέγγιση της ανάπτυξης.
Η διαδικασία βέβαια της πώλησης της ΕΥ∆ΑΠ και της ΕΥΑΘ δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, γι’ αυτό και το Ταµείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του ∆ηµοσίου µετέθεσε για το δεύτερο εξάµηνο του 2012 την πώληση.

Το παράδειγµα του Παρισιού

Τον Νοέµβριο του 2008 το ∆ηµοτικό Συµβούλιο του Παρισιού αποφάσισε να µην ανανεώσει τη σύµβαση µε τις ιδιωτικές εταιρείες Veolia και Suez, που είναι δυο από τις γαλλικές εταιρείες που κυριαρχούν παγκοσµίως στον τοµέα της διαχείρισης των δικτύων ύδρευσης.
Οι δύο εταιρείες είχαν τη διαχείριση του συστήµατος ύδρευσης του Παρισιού από το 1985, αλλά ο δήµος αποφάσισε να δηµιουργήσει τη δηµοτική εταιρεία Eau de Paris και να θέσει υπό την εποπτεία του τη λειτουργία του συστήµατος από το 2010.
Η επιλογή του δηµάρχου Μπερτράν Ντελανοέ είχε µεγάλη σημειολογική σημασία αφού δεν υπήρχε προηγούμενο τέτοιου είδους κρατικοποίησης στη Γαλλία και ο δήμος είχε να αντιμετωπίσει δύο μεγάλες προκλήσεις, την πολιτική τιμολόγησης του νερού που θα ακολουθούσε και τη σχέση με τους καταναλωτές – δημότες.
Τα αποτελέσματα δυο χρόνια μετά είναι άκρως εντυπωσιακά. Ο Δήμος του Παρισιού, μη ανανεώνοντας τη σύμβαση με τους ιδιώτες, κατάφερε μέσω της δημοτικής επιχείρησης ύδρευσης να εξοικονομεί 35 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Το όφελος είναι μάλιστα πολλαπλό εάν υπολογίσει κανείς ότι ο δήμος προχώρησε σε μείωση των τιμολογίων κατά 8% σε σχέση με το 2009.
Το στοίχημα για τη δημοτική επιχείρηση ήταν να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του συστήματος που άφησαν πίσω τους οι ιδιώτες. Τελικά, η ενοποίηση των κατακερματισμένων τμημάτων του συστήματος ύδρευσης οδήγησε σε μια πιο αποτελεσματική, συνεκτική και βιώσιμη οργάνωση, με έμφαση σε πολιτικές προστασίας των υδάτινων πόρων, την έρευνα και την καινοτομία καθώς και σε δράσεις ευαισθητοποίησης των πολιτών. Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές της CEO και της ΤΙΝ, αν και τα αποτελέσματα θα πρέπει να εκτιμηθούν μακροπρόθεσμα, το ντεμπούτο είναι πολλά υποσχόμενο.
Ένα ιδιαίτερα αξιοσημείωτο γεγονός για την προσπάθεια επανακρατικοποίησης της ύδρευσης στο Παρίσι είναι ότι η όλη προσπάθεια ξεκίνησε με κεντρική πολιτική επιλογή και όχι εξαιτίας της πίεσης των πολιτών. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο οι Πράσινοι και το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν υπέρ της επιστροφής του δικτύου στον δήμο, ενώ οι σοσιαλιστές δεν έπαιρναν ανοικτά θέση. Αυτό που έκανε τον δήμαρχο του Παρισιού να αποφασίσει να αναλάβει ο δήμος το δίκτυο ύδρευσης δεν ήταν ούτε η κοινωνική ούτε η πολιτική πίεση, αλλά η εξονυχιστική έρευνα και οι εξαντλητικοί έλεγχοι που απέδειξαν ότι το εγχείρημα θα είχε τεράστιες δυνατότητες εξοικονόμησης χρημάτων την ίδια ώρα που θα προσέφερε καλύτερες υπηρεσίες στους πολίτες. Αυτό, δηλαδή, που μέτρησε στην απόφαση της δημοτικής αρχής δεν ήταν η αρχή ότι το νερό πρέπει να το διαχειρίζεται ως «δημόσιο αγαθό», αλλά ότι ήταν μια πολύ καλή επένδυση για τον δήμο.

Πράσινο Ποντίκι Απριλίου 2012

Με αφιέρωμα στο νερό και τίτλο «Θα πληρώνουμε το νερό για… σαμπάνια!» κυκλοφορεί το Πράσινο Ποντίκι Απριλίου μαζί με το «Π».
Στο αφιέρωμα αποκαλύπτεται:
-η αποτυχία της ιδιωτικοποίησης των δικτύων ύδρευσης παγκοσμίως μέσα από στοιχεία και παραδείγματα
-παρουσιάζεται με συγκεκριμένα παραδείγματα από την Ευρώπη, η νέα τάση που αναπτύσσεται διεθνώς για την επιστροφή των δικτύων σε δημόσια διαχείριση τη στιγμή που στην Ελλάδα βγαίνουν στο σφυρί ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ.
-για ποιο λόγο ΕΕ και ΔΝΤ πιέζουν για την ιδιωτικοποίηση του νερού και την εφαρμογή μιας αποτυχημένης συνταγής σε Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία
Και ακόμα στο Πράσινο Ποντίκι μιλούν:
– ο ερευνητής του Παρατηρητηρίου της Ευρώπης των Πολυεθνικών (Corporate Europe Observatory) Martin Pigeon εκ των συγγραφέων του βιβλίου «Επαναδημοτικοποίηση- Επιστρέφοντας το Νερό στα Δημόσια Χέρια»
– το μέλος της Κίνησης 136, Σάκης Τζάκρης, που έχει συγκροτηθεί στη Θεσσαλονίκη για την εξαγορά του 40% της ΕΥΑΘ. Αναλυτική παρουσίαση του σχήματος που θα συμμετάσχει στη διεκδίκηση μέσα από την συγκρότηση της Κοινωνικής ΕΥΑΘ Α.Ε